Ο όρος «εκφοβισμός και βία στο σχολείο» (school bullying), χρησιμοποιείται για να περιγράψουμε μια κατάσταση κατά την οποία ασκείται εσκεμμένη, απρόκλητη, συστηματική και επαναλαμβανόμενη βία και επιθετική συμπεριφορά με σκοπό την επιβολή, την καταδυνάστευση και την πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου σε μαθητές από συμμαθητές τους, εντός και εκτός σχολείου.
Ο εκφοβισμός ανάμεσα στους μαθητές μπορεί να πάρει διάφορες μορφές.
Μπορεί να εκδηλώνεται με: χειρονομίες, σπρωξιές, ξυλοδαρμούς, μπουνιές, χτυπήματα, βρισιές, προσβολές, απειλές και κοροϊδίες, καταστροφή προσωπικών αντικειμένων και κλοπές, αποκλεισμό και απομόνωση από παρέες, ομαδικά παιχνίδια και κοινωνικές δραστηριότητες, με απειλητικά μηνύματα στο κινητό ή στο e-mail.
Ο εκφοβισμός και η βία στο σχολείο είναι και ομαδικό φαινόμενο, καθώς δεν αφορά μόνο το μαθητή που εκφοβίζει και εκείνον που εκφοβίζεται, αλλά και όσους είναι παρόντες ή γνωρίζουν την ύπαρξή του, δηλαδή τους παρατηρητές, οι οποίοι μπορεί να είναι είτε μαθητές είτε ενήλικες.
Το σχολείο θα μπορεί επικεντρωθεί στην πρόληψη εκδήλωσης τέτοιων φαινομένων και στον περιορισμό τους μέσω της οικοδόμησης σχέσεων εμπιστοσύνης, με την προώθηση της ειρηνικής επίλυσης των προβλημάτων στις διαπροσωπικές σχέσεις, καλλιέργεια σεβασμού, ενσυναίσθησης, αλληλοκατανόησης, αλληλεγγύης, συμμετοχικότητας και όχι με την επικέντρωση μόνο στο μαθησιακό αποτέλεσμα.
Υπάρχει αρκετό και ενδιαφέρον υλικό για να διαπραγματευθεί η κάθε σχολική μονάδα το θέμα αυτό, μέσα από παραμύθια, ποιήματα, βιβλία και θεατρικά παιχνίδια.
Οι συνέπειες της ενδοσχολικής βίας και του εκφοβισμού έχει συχνά μη αναστρέψιμες συνέπειες για την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη και εξέλιξη των παιδιών.
Τα παιδιά που γίνονται θύματα εκφοβισμού και βίας είναι δυνατόν να νοιώσουν έντονο άγχος και αισθήματα ανασφάλειας, χαμηλή αυτοεκτίμηση, να έχουν φοβίες, να παρουσιάσουν σχολική άρνηση, να απουσιάζουν συχνά από το σχολείο, να οδηγηθούν σε σχολική αποτυχία, να εμφανίσουν μαθησιακές δυσκολίες, ελλειμματική προσοχή, ψυχοσωματικά προβλήματα όπως πονοκέφαλους, πόνους στην κοιλιά, διαταραχές ύπνου, καθώς και κατάθλιψη.
Τα παιδιά θύτες, δηλαδή αυτά που ασκούν τη βία και τον εκφοβισμό, αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο να απομακρυνθούν από το σχολείο, να διακόψουν τη σχολική φοίτηση, να εμφανίσουν τάσεις φυγής από το σπίτι και να εξελιχθούν σε ενήλικες με αντικοινωνική και παραβατική συμπεριφορά.
Κάποιοι τρόποι προ τις μαθήτριες/τους μαθητές για να χειριστούν τον εκφοβισμό:
•Ο καλύτερος τρόπος είναι να αποχωρίσεις από το περιστατικό, να είσαι μαζί με άλλα παιδιά και να ενημερώσεις έναν ενήλικα (δάσκαλο και/ή γονέα) . Δάσκαλοι, διευθυντές και γονείς όλοι μπορούν να βοηθήσουν στο να σταματήσει ο εκφοβισμός.
•Να αποφεύγεις το παιδί που σε εκφοβίζει και έχε πάντα μαζί σου ένα φίλο σου. Κάνε μια προσπάθεια να είσαι πάντα με ένα φίλο σου ή με μια παρέα. Κάνε και εσύ το ίδιο για κάποιο άλλο παιδί που μπορεί να είναι και αυτό θύμα εκφοβισμού.
•Κράτα το θυμό σου. Είναι φυσικό να θυμώνεις, αλλά τα παιδιά που εκφοβίζουν λαμβάνουν ικανοποίηση από αυτό. Στον βαθμό που μπορείς κάνε μια προσπάθεια να μην δείχνεις ότι έχεις θυμώσει.
•Απομακρύνσου και αγνόησε το παιδί που σε εκφοβίζει. Πες του ξεκάθαρα να σταματήσει αμέσως και απομακρύνσου. Όταν αγνοείς τον εκφοβιστή αυτό σημαίνει ότι δεν ενδιαφέρεσαι και δεν σε νοιάζει. Τελικά ο εκφοβιστής θα σταματήσει να σε εκφοβίζει, όταν βλέπει ότι δεν του δίνεις σημασία.
•Να θυμάσαι ότι , δεν φταις εσύ! Και να μην νιώθεις ντροπή για αυτό που σου συμβαίνει.
•Μην φοβάσαι! Σπάσε την ανοχή! Σπάσε τη σιωπή!